Din hija il- Liturgija  tat-Tielet Hadd tar-Randan ( 2018 ) bi hsibijiet  min Joe Rapa.

Bl-waqa’ ta’ Adam, l-umanità kollha, inklużi jien u int, tħassarna minn ġewwa.  In-natura tagħna tbaxxiet biex tixxennaq għall-ġandar. Qabel kellna natura tixbah lil t’Alla għax konna narawH hekk kif inhu u wkoll għax bħalu ma konniex suġġetti għall-mewt; bħal Alla konna eterni.  Imma bid-“Dnub”, dak oriġinali li hu missier id-dnubiet kollha l-oħra, in-natura tagħna mardet, tħassret, saret ilsira tax-xewqat tad-dnub.  Fejn qabel id-dnub kien iwerwer għax kien iġib il-mewt, issa sar frotta tajba, u tiġbdek għax ipprojbita. 

Dan hu l-bniedem il-qadim li bih nitwieldu, li nirtuħ minn Adam.  Huwa bniedem ilsir iktar milli hu ħażin.  Huwa bniedem tallab, għax billi issa daħallu suspett fuq l-Imħabba ta’ Alla li ħalqitu, hu mġiegħel jittallab l-affetti, il-prosit, l-għajn tajba, l-imħabbiet mingħand kulħadd.  Kulma jagħmel dan il-bniedem, jagħmlu, kultant ftit u kultant ħafna, biex jiġbed lejh.  Fuq kollox il-bniedem il-qadim jaf li għad imut u dan il-ħsieb, din id-dittatura tal-mewt timla bis-sħab is-sema ta’ kull ġurnata.

L-Ittra lil-Lhud tgħid li dan il-bniedem il-qadim huwa mdawwar biċ-ċirku tal-biża’ tal-mewt.  Mhux bil-fors il-mewt fiżika.  Adoloxxenti huwa mdawwar b’dan iċ-ċirku kull meta jmur għall-eżami, kull meta jħoss jgħafsu fuqu d-deċiżjonijiet li jrid jieħu għal ħajtu. Raġel miżżewweġ għandu problemi oħra; ix-xiħ, jerġa, għandu beżgħat differenti.  Dawn l-affarijiet jagħmlu mill-bniedem esseri egoista mingħajr ma jrid: dak li fil-psikoloġija jsejħulu is-“survival instinct”.  “Tħabat u stinka għax ħadd mhu se jaħsiblek għall-Ħajja.” 

Dan hu l-bniedem li jixtieq kieku jagħmel it-tajjeb imma jsib ruħu jagħmel il-ħażin minflok.  Minn dan l-għerq, mill-għerq tad-dnub oriġinali li jimmarka lill-bniedem il-qadim, jinbtu l-inġustizzji kollha tad-dinja, is-serq, il-qtil, il-prostituzzjoni, il-pornografiji, id-droga, kull tip ta’ korruzzjoni.  Ninsabu magħluqin ġo gaġġa kulħadd jagħti wieħed fuq l-ieħor.  Mur prova rranġa xi kwistjoni fuq xi wirt, u tkun taf aħniex ġo gaġġa nagħtu fuq xulxin!

Quddiem din l-istraġi kollha, Alla jinżel u jagħti lill-bniedem dehra tal-Qdusija, dehra tal-Ħajja vera, dehra ta’ kif kienet il-Ħajja qabel il-waqgħa.  Din id-dehra Hu tahielna fl-Għaxar Kelmiet li hu ta fuq is-Sinaj... jew l-għaxar kmandamenti, kif insibuhom aħna.  Il-Lhud isejħulhom l-Għaxar Kelmiet tal-Ħajja, li hi diskrizzjoni ferm iktar eżatta minn tagħna, imma aħna, tal-punent, bil-mentalità legalista li għandna (wirt tad-Dritt Ruman), insejħulhom kmandamenti.  Imma b’dawn l-Għaxar Kelmiet, Alla qiegħed jistaqsina: “Tridu tkunu tafu fejn hi l-Ħajja għal Dejjem, fejn hi s-Sbuħija, il-Qdusija, is-Sliem? Ħarsu lejn dawn il-Kelmiet u taraw fihom dan kollu.  Min iwettaqhom, sinjal li hu ħaj; min ma jwettaqhomx, sinjal li hu mejjet.”

San Pawl jgħid li Alla tana l-kmandamenti biex aħna nindunaw kemm aħna ’l bogħod mill-Ħajja vera, mit-tjieba. Għax ħadd minna mhu kapaċi jobdi l-Għaxar Kmandamenti.  Jista’ jkun hawn min hu iktar tajjeb, imma x’imkien se jeħel u l-Iskrittura tgħid li l-Liġi jew tobdiha kollha jew xejn.  M’għandniex spirtu li kapaċi jgħammar f’din it-tip ta’ Ħajja, jagħmel tiegħu, bla sforz, dawn l-Għaxar Kelmiet tal-Ħajja.

Għalkemm fil-Magħmudija hemm l-ilmijiet li joqtlu lil dan il-bniedem il-qadim li, jagħmel x’jagħmel, mhux kapaċi jgħix il-kmandamenti kollha, dan is-sagrament mhux xi maġija.  Il-Magħmudija tinagħtalna ta’ trabi (meta nkunu bla Fidi), u tikber magħna fil-qies ta’ kemm tikber il-Fidi tagħna: xejn inqas u xejn iżjed.  Meta l-Magħmudija tilħaq il-milja tagħha fina, allura dak in-nhar il-qadim imut u jitwieled il-Ġdid li hu Kristu fina.  Minn dak il-ħin ’il quddiem, huwa Kristu li jgħix fina u mhux aħna, u allura huwa Hu li jgħix il-Kmandamenti fina.

L-Ewwel Qari

Il-Kmandamenti lkoll nafuhom.  Il-problema tal-bniedem mhux li ma jafx x’inhu t-tajjeb u x’inhu l-ħażin, imma li m’għandux is-saħħa jwettaq it-tajjeb.  Din hi l-problema. Inutli tgħallmu fuq li tgħallmu lil dan il-bniedem.  Inutli priedki u omeliji moralistiċi. Diġa jaf x’inhu t-tajjeb imma ma jistax jagħmlu.  Pelaġju kien jgħid li dan mhux minnu; li l-bniedem kapaċi jagħmel it-tajjeb, jekk irid.  Imma Pelaġju kien eretiku. Il-bniedem għandu bżonn jtwieled mill-ġdid. 

Hawn jidħol tajjeb it-tagħlim fuq il-Kelma, is-Sagramenti, id-dħul għal Talb fl-Ispirtu, għax dawn kollha jgħinu tikber il-Magħmudija fina u hekk jinqered il-bniedem tad-dnub.  Imma sakemm għadu ħaj u b’saħħtu fina dan il-bniedem korrott, imur iqerr kemm irid, imma diġa jaf li l-ġimgħa d-dieħla se jerġa jeħel fejn dejjem weħel... u nibqgħu fejn aħna.  Għandna bżonn ilkoll niskopru l-Magħmudija tagħna, niskopru l-qawwa tagħha, ngħixu l-għarqa tal-bniedem il-qadim u l-qawmien tal-bniedem il-ġdid li jħobb mingħajr sforż għax m’għadux iktar egoista billi hu ċert mill-Imħabba ta’ Alla.

Qari mill-Ktieb tal-Eżodu.  20, 1-17

F’dak iż-żmien: Alla kellimhom u qalilhom dan kollu:

“Jiena hu l-Mulej, Alla tiegħek, li ħriġtek mill-art ta' l-Eġittu, minn dar il-jasar.

“Ma jkollokx allat oħra għajri.  La tagħmilx għalik suriet minquxa u ebda xbieha ta' ebda ħaġa li hemm fl-għoli  tas-sema, jew isfel fl-art, jew fil-baħar taħt l-art.  La tmilx quddiemhom: la tadurahomx għaliex jiena hu l-Mulej Alla tiegħek, Alla għajjur, li npatti l-ħażen tal-missirijiet fuq l-ulied sat-tielet u r-raba' ġenerazzjoni lil dawk li jobogħduni;  imma nagħder sa l-elf nisel lil min iħobbni u jżomm il-kmandamenti tiegħi.

“La ssemmix l-isem tal-Mulej, Alla tiegħek, fix-xejn: għaliex lil min isemmi l-isem tiegħu fix-xejn, il-Mulej ma jħallihx bla kastig.

“Ftakar f'jum is-Sibt u qaddsu.  Sitt ijiem taħdem u tagħmel kull ma għandek tagħmel; imma s-seba' jum hu jum il-mistrieħ f'ġieħ il-Mulej, Alla tiegħek. Dan il-jum ma tagħmel ebda xogħol, int, ibnek, il-qaddej u l-qaddejja tiegħek, il-bhejjem tiegħek, u l-barrani li jkun ġewwa bwiebek.  Għax f'sitt ijiem il-Mulej għamel s-smewwiet u l-art; il-baħar u kull ma hemm fihom, u strieħ fis-seba' jum. Għalhekk il-Mulej bierek is-seba' jum u qaddsu.

“Weġġaħ lil missierek u lil ommok, sabiex jitkattru jiemek fuq l-art li l-Mulej, Alla tiegħek, jagħtik.

“La toqtolx.

“La tagħmilx adulterju.

“La tisraqx.

“La tagħtix xhieda giddieba kontra għajrek.

“La tixtieqx dar għajrek: la tixtieqx il-mara ta' għajrek, il-qaddej jew il-qaddejja tiegħu, l-għoġol jew il-ħmar tiegħu, u xejn minn kull ma għandu għajrek.”

Salm Responsorjali

F’Salm 19 insibu eloġju għal-Liġi ta’ Alla, il-Liġi li turina x’inhi l-Qdusija u fejn tinsab il-Ħajja vera.  Il-bniedem jifraħ meta jirnexxilu jobdi l-Liġi ta’ Alla u l-biża’ tal-Mulej jgħinu f’dan.  Il-biża’ tal-Mulej huwa dak il-biża’ li inti titlef il-ferħ u s-sliem li jiġu milli wieħed ikun paċi ma’ Alla.

Imma dik ir-relazzjoni li hi mibnija fuq spirtu ta’ Liġi mhix relazzjoni perfetta, u kważi kważi lanqas mhi tajba, kif jistgħu jixhdu għal dan kull min għandu esperjenza tal-ħajja miżżewġa. Ħafna mir-relazzjonijiet bejn il-miżżewġin huma mibnija fuq il-liġi: il-mara tagħmel liġi lir-raġel u r-raġel jagħmel l-istess lil-martu.  Ir-raġel jaf martu x’tixtieq, x’tiggosta, xi jġagħlha tbati, u jekk “jibża” għal paċi fil-familja, jagħmel li jista’ biex jogħġobha, kif jgħid San Pawl, għalkemm mhux dejjem jirnexxilu.  L-istess tagħmel il-mara.

Imma intimita perfetta, Imħabba iktar għolja, relazzjoni ferm iktar b’saħħitha tkun dik ibbażata mhux fuq il-Liġi u l-biża’ li ġġib magħha, imma fuq tħannin għall-ieħor, għall-oħra, fuq Imħabba vera li m’għandhiex bżonn min jgħidilha x’għandha tagħmel għall-maħbub jew maħbuba... aħseb u ara kemm għandha bżonn liġi.

L-istess ir-relazzjoni tagħna mal-Mulej. Hu l-Għarus tiegħi u tiegħek li ta ħajtu għall-Għarusa tiegħu.  Hu ta Ħajtu mhux għax hemm xi kmandament jew għax beża’ minn xi ħaġa, imma għax lili u lilek iħobbna b’Imħabba li hi ta’ Alla waħdu, Imħabba li għalina tidher tal-ġenn.  Ir-“reliġjon” hi mibnija madwar sett ta’ Liġijiet, imma l-Fariżej li kienu esperti tal-Liġi ma kellhomx Imħabba lejn il-proxxmu, u allura lanqas lejn Alla.  Araw kif il-Liġi minnha nnifisha ma ssalva lil ħadd.

Imma l-Aħbar it-Tajba tal-Kristjaneżmu tmur lil hemm mir-“reliġjon”.  Meta l-bniedem jiskopri s-Sbuħija tal-Imħabba msallba għalih u li hi Alla, allura titwieled fih Imħabba reċiproka lejn l-Għarus u din l-intimità tkun l-Ispirtu s-Santu li jagħmel li int tgħix kif tgħidlek l-Imħabba i.e. tgħix l-Għaxar Kelmiet mhux għax hekk tgħid il-Liġi imma għax daqshekk tħobb.

Ritornell:  Mulej, inti għandek il-kliem tal-ħajja ta’ dejjem

Salm 19

Il-liġi tal-Mulej perfetta, u tagħti l-ħajja;

ix-xhieda tal-Mulej  hi sewwa, u tgħallem lil min ma jafx.

Il-preċetti tal-Mulej dritti, u jferrħu l-qalb;

il-kmandament tal-Mulej safi, u jdawwal l-għajnejn.

Il-biża' tal-Mulej sinċier, u jibqa' għal dejjem;

il-ġudizzji tal-Mulej sewwa, u mseddqa għalkollox;

egħżeż mid-deheb, mid-deheb l-aktar fin,

oħla mill-għasel u mill-qtar tax-xehda.

It-Tieni Qari

Fit-T.Q. kulħadd kien jemmen li wieħed kien ġust jekk jobdi l-Kmandamenti u l-preċetti marbutin magħhom.  Dan il-Patt falla. Deher il-Messija u l-folla “tal-Liġi” qatlitU.  Imma f’dan il-fatt terribbli magħmul min-nies “tal-LIġi” u tat-tempju, twieled Patt ġdid.  Waqt li l-ħlejjaq kienu qed joqtlu lill-Ħallieq tagħhom, il-Ħallieq kien qed jaħdem Patt ġdid biex dawk stess li kienu qed joqtluH, isalvaw.

Dan il-Patt il-ġdid jistrieħ għal kollox fuq il-Fidi fil-Misteru tal-Għid li wettaq għalija u għalik il-Mulej Ġesù, l-Iben ta’ Alla l-Ħaj.  Kristu bata l-Passjoni, sofra Mewt ħarxa u ġie mqajjem u maqlugħ ’il barra mill-qabar mill-Missier, b’risq tiegħi u tiegħek.  Huwa dan li rridu nemmnu b’qalbna kollha biex insalvaw, u jekk nemmnu tassew, Ħajjitna kollha tinbidel u dik il-Liġi li ma stajniex nobdu qabel, issa nibdew ngħixuha għax inħobbu lil Dak li miet għalina.  Bl-Imħabba, iva, bl-Imħabba kollox jista’ jkun għax l-Imħabba hija Alla.

Il-qari qasir li ġej huwa tqil.  Il-Ħadd li għadda ċċelebrajna dak li ġara fuq it-Tabor. Ngħidu li Kristu tbiddel quddiem l-Appostlu.  Naħseb li iktar inkunu qrib il-verità jekk ngħidu li kienu l-Appostli li tbiddlu!  L-Appostli inagħtaw vista li biha setgħu jaraw dak li hu veru, dak li jeżisti madwarna imma ma narawhx bl-għajnejn tal-bniedem il-qadim.  Għal ftit mumenti, l-Appostli raw x’inhi l-Verità, x’inhi r-rejaltà.  Dak li kien moħbi minnhom, issa huma rawh.  Il-Glorja ta’ Kristu kienet moħbija għal għajnejn materjali, imma f’daqqa waħda nkixfet għal ftit.

L-istess is-Salib.  Għal ħafna huwa saħta, bluha, piż, kastig.  Imma għal dawk li għandhom l-għajnejn ta’ Ġesù, l-għajnejn spiritwali, is-Salib huwa l-Għid; fih huma jġarrbu, darba wara darba, il-mogħdija mid-dlam għal Dawl dejjem ikbar; minn sitwazzjoni ta’ mewt u ta’ tbatija għal qagħda ta’ rebħa dejjem ikbar fuq il-mewt.  Għalhekk is-Salib isir għalihom Glorjuż.

Il-bniedem “reliġjuż” il-ħin kollu jitlob li Alla jaqdih u jneħħilu t-tbatija, is-Salib.  Imma s-Salib hu permess minn Alla biex fih niltaqgħu mal-Għarus!  It-Talb fl-Ispirtu huwa dak li jittallab biex il-bniedem jiggranfa mar-Rieda ta’ Alla f’kull sitwazzjoni.  Imma dan mhux bi sforz!  Huwa l-bniedem il-ġdid biss li kapaċi “jara” u jagħmel dan.  Mill-bqija, is-Salib jibqa’ bluha u bla sens għall-pagani u skandlu għal dawk li huma “reliġjużi” u li ma jistgħux jifhmu kif Alla ma jiffavorihomx wara l-affarijiet kollha li tawh…

Qari mill-Ewwel Ittra ta’ San Pawl Appostlu lill-Korintin.  1, 22-25

Ħuti: il-Lhud jitolbu s-sinjali, u l-Griegi jfittxu l-għerf,  imma aħna nxandru 'l Kristu msallab, skandlu għal-Lhud u bluha għall-Griegi;  iżda għal dawk li huma msejjħin, sew Lhud sew Griegi, Kristu huwa l-qawwa ta' Alla u l-għerf ta' Alla.  Għax il-bluha ta' Alla hija għarfa iktar mill-bnedmin, u d-dgħufija ta' Alla hija aqwa mill-bnedmin.

Evanġelju

Kristu se jitkellem fuq il-Ġisem tiegħu li huwa t-Tempju veru, il-Knisja, dawk l-aħwa li twieldu mill-ġdid u li l-Magħmudija tagħhom kibret sakemm tat frott ta’ sinjali li jiġbdu lill-oħrajn għall-Ħajja ta’ Dejjem.  Huwa jiċċalinġja lil-Lhud biex ikissru dan it-tempju, joqtlu dan il-Ġisem tiegħu biex hu iqajmu mill-mewt fit-tielet jum.  Il-ġisem li kellu Kristu kien il-bniedem il-qadim miġbud lejn id-dnub li għandna aħna.  Hu tbaxxa tant li niżel hawn biex jilbes u jieħu fuqu din in-natura mħassra u biha ntelaq f’idejn l-għedewwa biex ikun jista’ jġorr il-bniedem il-qadim ta’ kulħadd lejn il-mewt fuq is-Salib.  Meta mbagħad il-Missier qajjem lil Ibnu, dan kien issa l-bniedem il-ġdid, b’Ġisem ġdid u Ħaj tassew.  Dan hu l-Misteru tal-Għid.

Issa, dan il-Misteru tal-Għid huwa mfisser fil-Magħmudija u fl-Ewkaristija wkoll.  Il-Vanġelu se jgħidilna li Ġesù ma kien jafda lil ħadd, lanqas lil dawk li kienu jgħidulu li jemmnu fih, għax hu kien jaf x’hemm fil-bniedem.  Hu kien jaf li l-bniedem il-qadim jista’ jgħid ħafna paroli, imma l-fatti jagħmilhom biss il-bniedem il-ġdid, dak li twieled mill-ġdid mill-Magħmudija.

Imma għal darb’oħra ngħidu li l-Magħmudija mhix magiks.  Tiddependi għal kollox mill-Misteru tal-Għid li għex Kristu.  F’dan iż-żmien tar-Randan hu mportanti li nidħlu ’l ġewwa f’dan il-Misteru u nitolbu lil Alla jdawwalna biex nindunaw aħna fejn nidħlu f’dan kollu.  Hemm bżonn li nobogħdu biex inħobbu.  Hemm bżonn nobogħdu l-bniedem il-qadim tagħna u nagħrfu xi ħsara hemm fih għalina, biex nibdew nindunaw għal xhiex bata Kristu, u nħobbuH bħalma qatt ma ħabbejnieH qabel.

Mibegħda għall-qadim u Mħabba għall-ġdid.  Bħalma kellu Kristu.  Hu ħabb lil kulħadd u miet għall-għedewwa tiegħu, imma fit-Tempju wera kemm kellu mibegħda għall-bniedem il-qadim li kien jgħakkes lil kulħadd.  Huwa jirrabja kontra l-mewt li taħkem lill-bniedem.  Hu jagħmel sawt u jaqleb kollox ta’ taħt fuq għax madwaru kien hemm il-qadim jirrenja.

Ritornell: Glorja u tifħir lilek Kristu!  Araw, issa hu ż-żmien it-tajjeb; araw, issa hu jum is-salvazzjoni.  Glorja u tifħir lilek, Kristu!

Qari mill-Evanġelju ta’ San Ġwann.  2, 13-25

Kien qorob l-Għid tal-Lhud, u Ġesù tela Ġerusalemm.  Fit-tempju sab min qiegħed ibigħ barrin, nagħaġ u ħamiem, u min kien bilqiegħda jsarraf il-flus. 

Għamel sawt mill-ħbula, u keċċiehom ilkoll 'il barra mit-tempju, bin-nagħaġ u l-barrin tagħhom; xerred il-flus ta' dawk li kienu jsarrfu, u qalbilhom l-imwejjed.  U lill-bejjiegħa tal-ħamiem qalilhom: "Warrbu dawn minn hawn, u dar Missieri tagħmluhiex dar tan-negozju!"  Id-dixxipli ftakru f'dak li kien hemm miktub fl-Iskrittura, "Il-ħeġġa għal darek fnietni.' 

Mbagħad il-Lhud qabdu u qalulu: "X'sinjal se turina li inti tista' tagħmel dan?"  Ġesù weġibhom: "Ħottu dan it-tempju, u fi tlitt ijiem nerġa' ntellgħu."  Għalhekk il-Lhud qalulu: "Dan it-tempju ħa sitta u erbgħin sena biex inbena, u int se ttellgħu fi tlitt ijiem?"  Iżda hu tkellem fuq it-tempju tal-ġisem tiegħu.  Meta mbagħad qam mill-imwiet, id-dixxipli tiegħu ftakru f'dan li kien qal, u emmnu fl-Iskrittura u fil-kliem li kien qal Ġesù.

Waqt li kien Ġerusalemm għall-festa ta' l-Għid, kien hemm ħafna li emmnu f'ismu billi raw is-sinjali li kien jagħmel.  Imma Ġesù, min-naħa tiegħu, ma kienx jafda fihom, għax hu kien jaf lil kulħadd  u ma kellux bżonn min jagħtih xhieda fuq il-bniedem, għax hu stess kien jaf x'hemm fil-bniedem.